ارثیه زمانی معنا و مفهوم پیدا می‌کند که شخصی فوت کند و ماتَرَکی (ارثیه) از وی باقی بماند.

یکی از مباحث حقوقی مهم که موضوع بسیاری از مشاوره‌هایی است که با حقوقدانان انجام می‌شود، تقسیم ارث قبل از فوت مورث است. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع تقسیم ارث قبل از فوت می‌پردازیم.

تکلیف ورثه فوت شده قبل از مورث

قبل از بررسی حکم تقسیم ارث قبل از فوت باید به این سوال مهم پاسخ دهیم که تکلیف ورثه فوت شده قبل از مورث چیست؟

آیا آن‌ها نیز از اموال مورث سهم می‌برند یا ورثه آن‌ها می‌توانند برای دریافت سهم‌الارث مورث فوت شده خود، اقدام کنند؟

در پاسخ به این سوال باید گفت همان‌طور که در ماده ۸۷۵ قانون مدنی اشاره شده است، شرط وراثت، زنده بودن در حین فوت مورث است. در نتیجه ورثه تنها زمانی از اموال سهم می‌برند که در زمان فوت مورث در قید حیات باشند. با این وجود در خصوص تقسیم ارث قبل از فوت فرآیند دیگری وجود دارد و تقسیم اموال، بیشتر مبتنی بر تمایل مالک آن‌ها است.

تقسیم ارث قبل از فوت

بعد از فوت هر شخص، یکی از مسایل حقوقی که بازماندگان را درگیر می‌کند، مقوله تقسیم ارث یا ماترک (ترکه) است.

در جریان تقسیم ارث، تعیین افرادی که می‌توانند از ماترک متوفی ارث سهمی داشته باشند بسیار مهم است و باید تعیین شود که چه کسانی بعد از متوفی صاحبان اموال وی هستند. در این نوشتار از مجله دلتا به موضوع سهم الارث هایی که نمی‌ دانستید می‌پردازیم.

آیا فرزند خوانده ارث می‌برد؟

درحالتی که کودکی به فرزندی پذیرفته می‌شود، قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست مصوب۵۴ پاره‌ای از حقوق و تکالیف خانواده نسبی را برای خانواده بدون سرپرست مقرر داشته است، چندان که می‌توان گفت کودک فرزندخوانده از جهت حضانت و ولایت و انفاق در حکم فرزند خانواده است. ماده ۲ به صراحت فرزندخواندگی را از موجبات ارث نمی‌داند. پس نه فرزندخوانده از زن و شوهر ارث می‌برد نه آنان در زمره وارثان فرزندخوانده درمی‌آیند.

وضعیت ارث طفل ناشی از تلقیح مصنوعی

تلقیح مصنوعی درصورتی نسب طبیعی را مشروع می‌سازد که از نطفه شوهر باشد یا ندانسته انجام شود. ولی اگر به عمد و میان دو بیگانه انجام پذیرد درحکم رابطه میان دو بیگانه است و نباید آن را از موجبات ارث شمرد.

سهم‌الارث مادر و نامادری

نامادری از فرزند و فرزند از نامادری ارث نمی‌برد زیرا ارث یا به قرابت است یا تسبیب و درمورد نامادری این دو سبب وجود ندارد. درمورد سهم‌الارث مادر نیز باید افزود: مادر جزء وراثی است که به فرض ارث می‌برد. چنانچه متوفی فرزند داشته باشد سهم‌الارث مادر یک ششم و چنانچه فرزند نداشته، سهم‌الارث مادر یک سوم خواهد بود.

سهم‌الارث خنثی

از آنجا که مقررات ارث از فقه گرفته شده و نگاه جنسیتی به این مساله وجود دارد در تقسیم ترکه شناخت جنسیت اهمیت دارد.

اصولا تشخیص جنسیت مشکل نیست منتها گاهی فرد نشانه‌های هردو جنس را دارد. طبق ماده۹۳۹ قانون مدنی؛ در تمام موارد مذکور در این مبحث اگر وارث خنثی بوده و از جمله وارثی باشد که ذکور آن‌ها دو برابر اناث می‌برند سهم‌الارث او به طریق ذیل معین می‌شود: اگر علایم رجولیت غالب باشد سهم‌الارث یک پسر از طبقه خود و اگر علایم اناثیت غلبه داشته باشد سهم‌الارث یک دختر از طبقه خود را می‌برد و اگر هیچ‌یک از علایم غالب نباشد نصف مجموع سهم‌الارث یک پسر و یک دختر از طبقه خود را خواهد برد.

سهم‌الارث افراد دارای اختلال جنسی

ترنس‌ها افرادی هستند که هویت جنسی‌شان با جنسیت‌شان تفاوت دارد. این امر یک اختلال روانی بوده و تاثیری در میزان ارث ایشان ندارد.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر مطلب حکم فروش سهم‌الارث سایر ورثه بدون اجازه چیست؟ را مطالعه کنید.

موضوع فروش سهم‌الارث یکی از مسائلی است که این روزها در دادگاه‌ها و مراجع ایران می‌توان به وفور آن را مشاهده کرد.

از آن جایی که معمولا اموال به جا مانده از متوفی مشاع بوده و قابل افراز نیستند، عملا وراث نیز در فروش سهم خود دچار مشکل می‌شوند. در این نوشتار از مجله دلتا به موضوع شرایط فروش سهم الارث می‌پردازیم.

شرایط فروش سهم‌الارث

در هنگام فروش سهم‌الارث، باید مجموعه‌ای از شرایط وجود داشته باشند. این شرایط در متن ماده ۱۹۰ قانون مدنی، مورد اشاره قرار گرفته‌اند. بر اساس این ماده، شرایط لازم برای صحت معامله، به پنج مورد زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

• قصد
• رضا
• اهلیت
• معین بودن موضوع معامله
• مشروعیت جهت معامله

قصد فروش سهم‌الارث

وارثی که برای فروش سهم‌الارث به غیر اقدام می‌کند، باید قصد خود را به وسیله ایجاب یا قبول نشان دهد. البته طرف مقابل نیز ملزم به اظهار قصد خود است.

در گذشته، صرف اعلام قصد فروش با گفتار یا رفتار کفایت می‌کرد اما در حال حاضر، امضا و اثر انگشت عقود، بهترین راه برای نمایش اراده است.

بنابراین فروش سهم‌الارث به غیر در فرضی که یکی از طرفین، در حالت مستی یا بیهوشی است، از نظر حقوقی اشکال دارد و نمی‌توان گفت که معامله، به شیوه‌ای صحیح انجام شده است.

رضا

رضایت نفسانی هر یک از طرفین نیز در دسته انواع شرایط فروش سهم‌الارث قرار می‌گیرد. در حقیقت تا زمانی‌که شخص، برای فروش سهم خود، رضایت نداشته باشد، معامله نافذ نخواهد بود. این مساله به ویژه زمانی محقق می‌شود که افراد، مورد تهدید و اجبار قرار گیرند.

به عبارت دیگر در صورت وجود هر گونه اکراه و تهدید شخص توسط سایر اشخاص، معامله شکل گرفته غیر نافذ است و نفوذ معامله نیز منوط به رضایت بعدی شخص موضوع اکراه خواهد بود.

اهلیت

منظور از اهلیت، شایستگی شخص برای تصرف در اموال و حقوق قانونی او است. قانون‌گذار ایران، مصادیق اهلیت را در سه دسته طبقه‌بندی کرده است. این سه دسته به شرح زیر هستند:

• عقل
• بلوغ
• رشادت

نقطه مقابل موارد بالا به ترتیب جنون، صغر و سفاهت است که در صورت تحقق آن‌ها، عقد تنظیم شده غیر نافذ یا حتی باطل خواهد شد. بنابراین در هنگام تنظیم عقد، به موارد بالا و شرایط قانونی حاکم بر آن‌ها توجه داشته باشید.

معین بودن موضوع معامله

موضوع معامله شما، سهم‌الارثی است که به وارث تعلق گرفته است. این موضوع باید به میزان متعارف، آشکار و معین باشد، به‌طوری‌که از تحقق هر گونه تردید و سردرگمی جلوگیری کند. به نظر می‌رسد این مساله در اکثر اوقات رعایت می‌شود. در خصوص فروش سهمی که حالت اشاعه دارد نیز مشکلی وجود نخواهد داشت.

مشروعیت جهت معامله

منظور از جهت، هدف و انگیزه از معامله است. مطابق قانون در فروش سهم‌الارث، ضروری نیست که طرفین، جهت انجام معامله را بیان یا آن را در متن عقد خود ذکر کنند.

اما در فرضی که به جهت معامله اشاره می‌شود، این جهت باید مشروع و بر اساس قانون فروش سهم‌الارث باشد. در غیر این‌صورت، عقد تنظیم شده، باطل است.

مراحل فروش سهم الارث

برای فروش سهم قانونی، مراحل خاصی وجود ندارد. این مساله مانند فروش اموال متوفی نیست که حضور مقامات قضایی نیز برای انتقال آن لازم باشد.

بنابراین به راحتی می‌توانید با تنظیم عقد مناسب خود، برای انتقال سهم‌الارث اقدام کنید. البته توجه داشته باشید که فروش سهم‌الارث محجور تابع نکات خاصی است و با فروش سهم به شیوه عادی تفاوت دارد.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر مطلب نحوه تقسیم ارث بین فرزندان دختر و پسر را مطالعه کنید.